«Салауатты өмір салтын жанұяда қалыптастыру»
Кеңес беру орталығының жоспарына сәйкес балабақша психологы Ләззат Илясқызы Муратова кеңес орталығына келген Салықбаева Айнаш Ануарбековнаға «Салауатты өмір салтын жанұяда қалыптастыру» тақырыбында кеңес берді.
Салауатты өмір салты ең маңызды фактор. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деп бекер айтпаса керек.
«Адамның басты байлығы денсаулық» – деген нақыл сөзде терең мағына жатыр. Салауатты өмір салтын қалыптастыру баланың дүниеге келуінен басталуы керек, сонда адам өз денсаулығына саналы көзқарасты қалыптастырады.
Баланың жеке басының қалыптасуы, сондай-ақ оның денсаулығы тәуелді болатын жағдайлар отбасынан басталады. Балаға жас кезінен отбасында адамгершілік, этикалық және басқа да қағидалар аясында сіңірілетін нәрсе оның өмірдегі барлық болашақ мінез-құлқын қалыптастырады
Бала алғаш мектепке барғанда негізгі гигиеналық және санитарлық нормаларды жеткілікті түрде сақтау, салауатты өмір салт талаптарын орындау, өзінің және басқалардың денсаулығына қамқорлық жасауды біле бермейді. Әрине, балалардың денсаулығы отбасындағы тұрмыс жағдайына, денсаулық сауаттылығына, ата-аналардың гигиеналық мәдениетіне және олардың білім деңгейіне тікелей байланысты.
Әдетте, ересектер салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесін балаға психологиялық немесе медициналық көмек қажет болғанда ғана ойлана бастайды. Салауатты өмір салтына ең алдымен бала туып-өскен отбасында қалыптасады.
Салауатты өмір салты барлық отбасын нығайтуға қызмет етеді. Бала ең алдымен отбасылық қағидаларды білуі керек;
адам өміріндегі отбасының мәні мен маңыздылығын,
отбасында бала өз рөлін білу,
ата-анасымен және отбасының басқа мүшелерімен қарым-қатынастық нормалары мен этикасын меңгеруі.
Рухани денсаулық - бұл әркімнің өзі үшін көтерілуі керек шыңы.
Ата-ананың басты міндеті - баланың денсаулығына деген моральдық көзқарасты қалыптастыру, ол баланы салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелейдіі. Балаға денсаулық – адам үшін ең басты құндылық, кез келген өмірлік мақсатқа жетудің басты шарты екенін , өз денсаулығын сақтауға және нығайтуға әрбір адам жауапты екенін түсіндіру керек. Бұл жағдайда ересек адамның беделі өте маңызды. Сондықтан ата-аналар өздері салауатты өмір салтын ұстана отырып, денсаулықты нығайту жолын үйретуге міндетті.
«Балаңызды дені сау етіп өсіргіңіз келсе, өз денсаулығыңыздан бастаңыз!
Мектеп жасына дейінгі баланың үйдегі күн тәртібі отбасылық тәрбиенің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады, күн тәртібі- көңіл күйді реттеуге, шаршамауға қалыптастырады. Отбасы үйде күн тәртібін ұйымдастыруы тиіс - ұйқы, ойын,сергіту, дұрыс тамақтану, шынықтыру, жеке гигиена, моральдық-этикалық тәрбие және денсаулыққа зиян келетін әртүрлі заттардан (тәтті кәмпит,сусын,.т.б) бас тарту. Балалардың денсаулығына қатысты тағы бір маңызды мәселе – теледидар көру және компьютерді пайдалану. Компьютер мен теледидар баланың ой-өрісін, есте сақтауын, зейінін, ойлауын және үйлестіруін дамыту үшін пайдалы екені сөзсіз, бірақ ойындар мен бағдарламаларды таңдауға, сондай-ақ баланың экран алдында өткізетін уақыты 30 минуттан аспауы керек.
Отбасы баланың салауатты өмір салтын қалыптастыру кезінде балаға мынадай негізгі білім, білік дағдыларды сіңіруі керек:
— жеке бас гигиенасы, тұратын жерінің гигиенасы, киім, аяқ киім және т.б. ережелерін білуі;
- күн тәртібін дұрыс құрастыру және оны жүзеге асыру білуі;
— қауіпті жағдайлардың салдарын болжай білу және одан шығудың жолын табу;
- қоршаған ортамен өзара әрекеттесу, өмір сүру ортасының (үй, балабақша, көше, жол, орман) қандай жағдайда өмір сүруге қауіпсіз екенін түсіну қабілеті;
— дененің негізгі бөліктері мен ішкі мүшелерін, олардың орналасуы мен адам ағзасының өміріндегі рөлін білу;
— салауатты өмір салтының жеке денсаулыққа, әл-ауқатқа және оқудағы табысқа маңыздылығын түсіну;
— жас ерекшелігін ескере отырып, рационалды тамақтанудың негізгі ережелерін білу;
— дене шынықтырудың денсаулыққа және дене дамуы үшін маңызын түсіну;
— омыртқа, табан, көру, есту және басқа мүшелер ауруларының алдын алу ережелерін білу;
— денсаулықты жақсартатын негізгі табиғи факторларды және оларды пайдалану ережелерін білу;
- суық тиюден және кейбір басқа жұқпалы аурулардан денсаулықты сақтау ережелерін білу;
— жеңіл кесу, көгеру, күйік, үсік шалғанда негізгі көмек көрсету мүмкіндігі;
- ауырған жағдайда көмек алуға болатын медициналық мекемелердің атауы.
Ата-аналар салауатты өмір салтын қалыптастырудағы тиімділіг критерийлерін білуі керек:
— балаңыздың физикалық жағдайының оң динамикасы;
— аурушаңдықты төмендету;
- баланың құрдастарымен, ата-аналарымен және басқа адамдармен қарым-қатынас орнату дағдыларын дамыту;
- мазасыздық пен агрессивтілік деңгейін төмендету.
Күнделікті өмірде балаңыздың эмоционалдық жағдайына да назар аударыңыз. Баланың психикасын болжау мүмкін емес, кейде неше түрлі «қылықтар» көрсететін жағдайлар болып жатады, олар кейін неврологиямен және жалпы физикалық жағдайдағы проблемаларға айналуы мүмкін.
Ата-ана ұрысып, жанжал шығарса, бала үшін одан жаман ештеңе жоқ екенін есте сақтаңыз! Егер сіз мәселені шешуге қарсы тұра алмасаңыз, соңғы шара ретінде балаңызды аулада серуендеуге немесе қонаққа жіберіңіз. Қалай болғанда да, оған өз ашуыңызды және агрессияңызды көрсетпеуге тырысыңыз. Жағымды психологиялық климат пен жылы отбасылық қарым-қатынас сіздің балаңыздың денсаулығына үлкен үлес қосады.
Қазіргі қоғамда эмоционалдық стресс бала түгілі тіпті ересек адам үшін де қиын. Балалардың мектептен де, теледидардан да алатын ақпарат көлемі күннен күнге өсу үстінде. Бірақ ата-аналар да баласының ән, би, жүзу немесе ағылшын тілін жетік білгенін қалайды. Мұның бәрі қосымша уақыт пен күш-жігерді қажет етеді. Балаңыздан мүмкін емес нәрсені күтпеңіз, бір-екі үйірмемен тоқтаңыз және оған болашақ өмірінде өз қалауын таңдауға мүмкіндік беріңіз.
Балаңызға мүмкіндігінше көп көңіл бөліңіз, өзіңіз туралы, өміріңіз туралы сөйлесіңіз, жақсы үлгі көрсетіңіз. Баланың салауатты өмір салтын ересек адамның салауатты өмір салтынан ажыратпаңыз, өйткені дені сау отбасы ғана дені сау адамды тәрбиелейді.